اطلاعاتي در مورد عروق و رگ هاي خوني
رگ خوني
رگهای خونی لوله‌هایی باریک در بدن جانوران و بخشی از دستگاه گردش خون هستند که خون را در سراسر بدن حمل می‌کنند طول مجموع رگهای بدن انسان برابر با ۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتر (۶۰٬۰۰۰ مایل) میشود که دو و نیم برابر دور زمین است. دستگاه گردش خون و لنف شامل قلب، شریانها، وریدها، مویرگها و رگهای لنفی است. خون پمپ‌شده از قلب که حاوی مواد غذایی و اکسیژن می‌باشد توسط شریانها در بدن توزیع می‌شوند. شریانها پس از انشعاب به شاخه‌های باریک، شریانچه‌ها را به‌وجود می‌آورند و شریانچه‌ها نیز به انشعابات باریکتری به نام مویرگ ختم می‌شوند مبادله مواد بین خون و سلولهای ارگانهای مختلف در سطح مویرگها انجام می‌گیرد. پس از مبادله مواد، خون مویرگی به وریدچه‌های منتقل شده و نهایتا توسط وریدهای بزرگ مجددا به قلب برمی‌گردد. رگهای لنفی نیز به‌طور بن‌بست از ارگانهای مختلف شروع و پس از جمع‌آوری لنف یا مایعات میان‌بافتی (که عمدتاً از خون منشأ گرفته است) آن را به سیستم گردش خونی بازمی‌گرداند.
لایهٔ داخلی (به انگلیسی: Tunica intima):
این لایه از یک ردیف سلول سنگفرشی ساده مشتق از مزودرم به نام آندوتلیوم و بافت همبند شل زیرین آن به نام طبقه زیر آندوتلیال تشکیل شده است. آندوتلیوم بر روی تیغه پایه قرار گرفته و طبقه زیر آندوتلیال حاوی الیاف الاستیک و رتیکولر و بطور نادر در شریانهای الاستیک سلولهای عضلانی است.
لایهٔ میانی (به انگلیسی: Tunica media)
این لایه معمولا از عضلات صاف تشکیل شده که در بین آنها الیاف الاستیک، کلاژن، رتیکولر و پروتئوگلیکان‌ها قرار گرفته‌اند. مواد بین سلولی در دیواره رگها توسط سلولهای عضله صاف سنتز میشود.
لایهٔ خارجی یا ادونتیس (به انگلیسی: Tunica adventita)
خارجی‌ترین لایه عروق و مرکب از |کلاژنالیاف کلاژن نوع I و الیاف ارتجاعی است که بطور طولی قرار گرفته‌اند. این لایه معمولا در امتداد با بافت همبند اطراف رگها قرار دارد و تشخیص آنها از یکدیگر مشکل می‌باشد. در عروق بزرگ این لایه حاوی رگهای تغذیه کننده خود عروق موسوم به رگها می‌باشد. انواع رگها در بدن عبارتند از: شریانها، وریدها و مویرگها در رگهای لنفی می‌باشد.
آئورت
(Aorta) یا بزرگسرخرگ، سرخرگ بزرگی است که به بطن چپ قلب متصل است و خون تصفیه شده را به تمام بدن می‌رساند مهمترین شاهرگ بدن آئورت می‌باشد که خون را از بطن چپ قلب دریافت و به اعضای بدن می‌رساند. آئورت سه لایه داخلی، میانی و خارجی دارد که از کلاژن، الاستین و عضلات صاف ساخته شده‌اند در ابتدای محل خروج آئورت از بطن چپ، دریچهٔ سینی شکلی (دریچه آئورت) قرار دارد که یک طرفه می‌باشد و در هنگام انقباض بطن چپ باز و بعد از وارد شدن خون به آئورت بسته میشود و اجازهٔ بازگشت خون از آئورت به بطن چپ را نمی‌دهد. دریچهٔ سینی فاقد بافت ماهیچه‌ای می‌باشد و جهت جریان خون آن را باز و بسته می‌کند. (مشابه همین دریچه در ابتدای سرخرگ ششی و بطن راست وجود دارد )
بیماریهای آئورت
آئورت می‌تواند توسط فرایندهای مختلفی آسیب ببیند که معروفترین آنها آنوریسم، آترواسکلروز، آئورتیت، تروما و پارگی و ترومبوز است.
بزرگ سیاهرگ
بزرگ سیاهرَگ‌ها (Venae Cavae) سیاهرگ‌هایی هستند که خون بدون اکسیژن را از بدن به قلب برمی‌گردانند.بزرگ سیاهرگ‌های زیرین و زبرین را با هم بزرگ سیاهرگ‌ها می‌نامند. بزرگ سیاهرگ را در فارسی با نام عربی وَرید اَجوَف نیز می‌شناسند.بزرگ سیاهرگ‌ها هر دو به دهلیز راست قلب می‌ریزند بزرگ‌سیاهرگ زیرین (که در حیوانات بزرگ سیاهرگ پسین نامیده میشود)، خون بی‌اکسیژن را از بخش زیرین بدن از راه آئورت شکمی به قلب می‌آورد. این سیاهرگ بزرگ ترین سیاهرگ بدن است بزرگ سیاهرگ زبرین (که در حیوانات بزرگ سیاهرگ پیشین نامیده میشود)، در بالای قلب قرار دارد و از به هم پیوستن سیاهرگ‌های بازویی-سری چپ و راست تشکیل میشود که حامل خون از سر و بازوها هستند.
سرخرگ
سرخرَگ یا شریان به رگهایی که خون را از قلب به سایر اندام‌ها منتقل می‌کنند می‌گویند سرخرگ ششی و سرخرگ آئورت دو سرخرگ اصلی متصل به قلب هستند شریان از سه بخش اینتیما و مدیا و ادوانتیش تشکیل شده است. بخش اینتیما درونی ترین که از بافت سنگ فرشی تک لایه است و زیر آن بافت همبند پشتیبان و تیغهٔ الاستیک آن را از مدیا جدا می کند در مدیا عروق خونی و عضله صاف داریم.سرخرگ هاي بزرگ عبارتند ازسرخرگ روده‌بندی فوقانی, سرخرگ روده‌بندی تحتانی.
سیاهرگ
سیاه رگ یا ورید (به انگلیسی: Vein) در دستگاه گردش خون بدن٬ رگی است که خون را به قلب بازمی‌گرداند. دیواره سیاه رگ نازک تر از سرخرگ است و خاصیت ارتجاعی کمتری دارد. در سیاهرگ‌ها دریچه‌هایی به نام لانه کبوتری وجود دارد. این دریچه‌ها کمک می‌کنند تا خون از اندام پایینی مانند دست‌ها و پاها بهتر به سمت قلب حرکت کنند. به طور کلی خون تمامی قسمت های بدن توسط دو ورید به نام های اجوف فوقانی و تحتانی به دهلیز راست قلب بر می گردد. ایستادن زیاد و ورزش نکردن باعث خرابی این دریچه ها شده و در نتیجه شخص به بیماری واریس مبتلا میشود.
مویرگ
مویرگها رگهای خونی بسیار ظریفی هستند که شریانچه‌ها به آنها می‌رسند. مویرگها در حدود ۱۰ – ۵ میکرومتر قطر دارند و فضای درونی آنها برای جاگیری یک گویچه قرمز کفایت می‌کند. دیواره مویرگ متشکل از یک ردیف سلول پهن و نازک به نام آندوتلیوم، تیغه پایه و شبکه ظریفی از الیاف رتیکولر می‌باشد مویرگها رابط بین شریانچه‌ها و وریدچه‌ها بوده و به علت گستردگی زیاد خود، داشتن دیواره نازک و کاهش سرعت جریان در آنها، مناسب‌ترین جای برای مبادله مواد غذایی، اکسیژن و دی‌اکسید کربن بین خون و مایعات بافتی می‌باشد. مبادله مواد از راه پراکندگی، گذر از منافذ دیواره مویرگها، گذر از پیوندهای بین سلولی و بدست وزیکول‌های پینوسیتوزی انجام می‌گیرد.
ساختار
تمامی مویرگها از فقط یک لایه بافت پوششی سنگ فرشی تک لایه ساخته شده‌اند. این بافت پوششی دارای منافذی است که از طریق آنها مواد شامل گازهای تنفسی، آب، مواد غذایی ساده و مولکول‌ها می‌توانند بین خون و سلولها مبادله شوند.به طوری که در هر سانتی متر مربع از سطح مویرگ ، چندین میلیون درز و یا سوراخ ریز وجود دارد.
نکته مویرگهای مغز تنها مویرگهایی هستند که هیچ منفذی در سطح خود ندارند؛ تا بدین ترتیب خیلی از موادی که در متابولیسم سلولهای مغزی نقش ندارند و همچنین میکروبها نتوانند وارد مغز شوند. (ایجاد سد خونی – مغزی برای محافظت بیشتر از مغز) توجه کنید که گلوکز و اکسیژن به راحتی می‌توانند توسط پروتئین‌های ویژه از مویرگهای مغزی عبور کنند و به سلولهای مغزی بروند. هر مویرگ از ابتدا توسط دریچه‌ای از جنس بافت ماهیچه‌ای صاف حلقوی به سرخرگ متصل است. این دریچه که تحت فرمان نخاع می‌باشد، دارای دو نقش می‌باشد:
۱) فشار زیاد سیستولی خونی که قرار است وارد مویرگها که دارای مقاومت بسیار کمی هستند را تا حد زیادی کاهش می‌دهد تا این فشار زیاد باعث پاره شدن دیواره مویرگها نشود.
۲) این دریچه خون را فقط در موقع لزوم (مواقعی که سلولهای بدن نیاز به تبادل مواد با محیط دارند) وارد مویرگها می‌کند. هر مویرگ از انتها نیز توسط دریچه‌ای به سیاهرگ متصل و مربوط میشود.
نحوه تبادل مواد:
به طور کلی در هنگام تبادل مواد بین مویرگ و مایع میان سلولی، با ۴ فشار مواجه هستیم:
۱) فشار اسمزی خون: تمایل مویرگ به جذب پلاسما از مایع میان سلولی
۲) فشار اسمزی مایع میان سلولی: تمایل مایع میان سلولی به جذب پلاسما از خون داخل مویرگ
۳) فشار تراوشی خون: تمایل خون برای عبور از جداره مویرگها به سمت مایع میان سلولی
۴) فشار تراوشی مایع میان سلولی: تمایل مایع میان سلولی برای ورود به خون
فشار تراوشی خون + فشار اسمزی مایع میان سلولی: عامل ورود پلاسما از خون به مایع میان سلولی
فشار اسمزی خون + فشار تراوشی مایع میان سلولی: عامل ورود پلاسما از مایع میان سلولی به خون
سیاهرگ چه
سیاهرگ‌چه(به انگلیسی:Venule) رگهای بسیار باریکی هستند با قطر ۷ تا ۵۰ میکرومتر. سیاهرگ‌چه‌ها در ریز جریان (به انگلیسی: Microcirculation) که نام جریان حمل خون ای است که خون را به رگهای کوچکتر درون بافت‌های بدن می‌رساند و دارای ۳ بخش اصلی، پیش مویرگی، مویرگی و پس مویرگی است، نقش مهمی دارند. ریز رگها هنگام ریزجریان به خون این اجازه را می‌دهند تا از بستر مویرگی به رگهای خونی بزرگتری به نام سیاهرگ‌ها برگردد. سیاهرگ‌ها در کل حاوی ۷۰ درصد از کل خون بدن هستند، که ۲۵ درصد از این میزان در ریز رگها جریان دارد همچنین سیاهرگ‌چه‌ها می‌توانند به شکل یک سیاهرگ واحد به هم بپیوندند.سیاهرگ‌چه‌ها شامل ۳ لایه ساختاری هستند، داخلی ترین لایهٔ درون رگی، لایهٔ میانی عضلانی و مرتجع و لایهٔ بیرونی از جنس بافت‌های همبندی. لایهٔ میانی سیاهرگ‌چه‌ها بسیار باریک است که منجر میشود قطر آنها از شریانچه‌ها کمتر باشد همچنین این لایه‌ها بسیار پر منفذ هستند تا خون به راحتی بتواند میان آنها و سلولها به راحتی جا به جا شود. از نمونه‌های تخصصی یافتهٔ این رگها می‌توان به ریز رگهای لنفاوی (HEVs) اشاره کرد که کمی قطور تر از ریز رگهای عادی هستند و مایع لنف درون جریان خون را به آسانی از دیواره‌های خویش عبور می‌دهند. همچنین ریز رگها می‌توانند به ندرت از بازپیوندی گونه بتا ی گلبول‌های قرمز با گلبول‌های سفید به وجود آیند.
سرخرگ چه
سرخرگ‌چه یا شریانچه (به انگلیسی:Arteriole) رگهای خونی با قطری کم هستند که به عنوان عضوی از شبکه رگهایی که ریز جریان در آنها جریان دارد، سرخرگ‌ها را به مویرگها وصل می‌کنند. ریز جریان (به انگلیسی: Microcirculation) نام جریان حمل خونی است که خون را به رگهای کوچکتر درون بافت‌های بدن می‌رساند و دارای ۳ بخش اصلی، پیش مویرگی، مویرگی و پس مویرگی است. ریز جریان در شبکه‌ای از شریانچه‌های پایانه‌ای، مویرگها و ریزرگ‌ها که خون مویرگی را تخلیه می‌کنند جریان می‌یابد. شریانچه‌های ناحیهٔ شریانی این شبکه توسط سلولهای نرم ماهیچه‌ای پوشانده شده‌اندکه قطر این سرخرگ‌چه هارا از ۱۰ تا ۱۰۰ میکرومتر متغیر می‌سازند.
نقش سرخرگ‌چه هادر شبکهٔ ریز جریان به این صورت است که نخستین بخش ریز جریان، پیش مویرگی با تثبیت سرعت و فشار جریان خون در سرخرگ‌چه هاتوسط لایه درون رگی و فرایند شل و سفت شدن لایه ماهیچه‌ای دور سرخرگ‌چهآغاز میشود. هنگام بخش دوم، مویرگی، سرخرگ‌چه هاخون را به مویرگها با قطر ۵ تا ۸ میکرومتر که دارای هیچگونه لایهٔ ماهیچه‌ای نیستند منتقل می‌کنند. سپس در بخش سوم، پس مویرگی خون منتقل شده از طریق مویرگها به ریزرگ‌ها با قطر ۱۰ تا ۲۰۰ میکرومتر و دارای لایه ماهیچه‌ای حمل میشود در شرایط طبیعی و سلامتی کامل بدن سطح درونی تمامی رگهای بدن از جمله سرخرگ‌چه هاتوسط لایه درون رگی پوشیده شده است. با بالا رفتن سن و افرایش آلودگی هوا قطر سرخرگ‌چه هاکاهش می‌یابد که منجر به افزایش خون و عوارض دیگر میشود. قطر سرخرگ‌چه هامی‌تواند توسط داروهای ویژه‌ای که دیوارهٔ این رگها را شل می‌کنند کنترل شود. همچنین موادی چون دای اکسید کربن، اکسیژن، مواد قلیایی یا اسیدی و هورمون‌ها می‌توانند بر اندازهٔ سرخرگ‌چه هاموثر باشند به ویژه در شریانچه‌های موجود در ماهیچه‌های اسکلتی
